Wstęp
Zgodnie z Rezolucją Zgromadzenia ICAO w 1999 roku uruchomiono Powszechny Program Audytu Nadzoru Bezpieczeństwa (Universal Safety Oversight Audit Programme – USOAP), który miał na celu prowadzenie audytów potwierdzających spełnianie przez Umawiające się Państwa wymagań Załączników 1, 6 i 8 do Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym (dalej: Konwencji).
W 2004 roku rozszerzono USOAP na wszystkie Załączniki do Konwencji, a w 2010 ustanowiono system monitorowania ciągłego (Continuous Monitoring Approach – CMA).
CMA zapewnia ciągłe gromadzenie i analizowanie aktualnych informacji dotyczących bezpieczeństwa i wykorzystywanie ich do identyfikacji i ustalania priorytetów działań podejmowanych przez ICAO. Działania te to między innymi audyty.
Pełny audyt w ramach USOAP CMA obejmuje osiem obszarów:
- Ustawodawstwo dotyczące lotnictwa i szczegółowe przepisy wykonawcze (LEG);
- Organizacja lotnictwa cywilnego (ORG);
- Licencjonowanie i szkolenie personelu (PEL);
- Operacje lotnicze (OPS);
- Zdatność do lotu statków powietrznych (AIR);
- Badanie wypadków i incydentów statków powietrznych (AIG);
- Służby żeglugi powietrznej (ANS); i
- Lotniska i urządzenia naziemne (AGA).
W 2011 r. Rzeczpospolita Polska podpisała z ICAO protokół ustaleń (Memorandum of Understanding – MoU), w ramach którego zgodziła się na audyt w ramach USOAP CMA.
Zgodnie z polskimi uregulowaniami prawnymi za siedem obszarów spośród wymienionych powyżej odpowiada Urząd Lotnictwa Cywilnego, a za jeden Badanie wypadków i incydentów statków powietrznych (AIG) – Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych (PKBWL). PKBWL jest odpowiedzialna za realizację postanowień Załącznika 13 do Konwencji Badanie wypadków i incydentów statków powietrznych.
Audyt w PKBWL został przeprowadzony od 24.09. do 2.10. 2018 r. przez zespół audytowy ICAO zgodnie z wytycznymi i zasadami określonymi w Podręczniku ciągłego monitorowania powszechnego nadzoru nad bezpieczeństwem ICAO (Doc 9735), a także zgodnie z ISO 9001, określającym standardy zarządzania jakością.
W ramach audytu PKBWL ocenianych było 6 elementów krytycznych (CE). Były to:
CE-1. Ustawodawstwo dotyczące lotnictwa;
CE-2. Szczegółowe przepisy wykonawcze;
CE-3. System i funkcje państwa;
CE-4. Wykwalifikowany personel techniczny;
CE-5. Wytyczne, narzędzia i przepisy dotyczące informacji krytycznych dla bezpieczeństwa;
CE-8. Rozwiązywanie problemów bezpieczeństwa;
I. Przebieg i zakres audytu
Audyt składał się trzech faz – przygotowawczej, wizyty w obiektach PKBWL i fazy pokontrolnej.
Faza przygotowawcza – polegała na analizie kwestionariusza wypełnionego przez PKBWL. W ramach tej fazy PKBWL odpowiedziała na 104 pytania protokolarne (PQ), w tym:
- 10 z obszaru C-1;
- 11 z obszaru C-2;
- 14 z obszaru C-3;
- 7 z obszaru C-4;
- 49 z obszaru C-5; i
- 13 z obszaru C-8.
Ponadto przesłane zostały do ICAO dowody spełnienia wymagań Załącznika 13 w postaci wyciągów z Ustawy Prawo Lotnicze, rozporządzeń do Ustawy oraz ponad 40 szczegółowych wewnętrznych procedur opracowanych w PKBWL.
Wizyta w siedzibie PKBWL – zespół audytowy ICAO przybył do Polski, dokonał przeglądu uregulowań prawnych dotyczących lotnictwa cywilnego, sprawdził procedury oraz ich realizację, dokumentację, obiekty i wyposażenie PKBWL, odwiedził przedstawicielstwo terenowe PKBWL w Katowicach oraz przeprowadził rozmowy z członkami Komisji.
Faza pokontrolna – po zakończeniu wizyty w Polsce zespół audytowy opracował raport, w którym 89 odpowiedzi na pytania audytowe uznał za satysfakcjonujące, tzn. spełniające wymagania Załącznika 13 do Konwencji zarówno w sferze ustanowionych procedur jak i ich realizacji.
Na tej podstawie obliczono tzw. współczynnik efektywnej implementacji (EI), który wyniósł 85,58%. Należy przy tym podkreślić że jest on:
- o 17,45 % wyższy od osiągniętego przez PKBWL podczas audytu w 2008 roku;
- o 28,33% wyższy od aktualnej średniej światowej; i
- o 7,98% wyższy od aktualnej średniej europejskiej.
II. Działania zalecane przez ICAO
- Zapewnić, aby poprawki do Załącznika 13 były procedowane według kompleksowych procedur obejmujących wszystkie zainteresowane podmioty i dających wystarczającą ilość czasu na zmianę i publikację krajowych przepisów i procedur związanych ze zmianami, oraz, w razie potrzeby, na zgłoszenie różnic do ICAO, jeśli takie istnieją.
- Zapewnić, aby zainteresowane podmioty ustanowiły całościowe i skoordynowane zbiory uzgodnień, procedur i list kontrolnych służących skutecznej realizacji programu pomocy ofiarom wypadków lotniczych i ich rodzinom przez niezbędny okres czasu.
- Ustanowić mechanizm zarządzania działaniami podejmowanymi po wydaniu zaleceń bezpieczeństwa przez PKBWL.
- Ustanowić i wdrożyć sformalizowane procedury monitorowania postępu wszelkich działań podjętych w odpowiedzi na zalecenia bezpieczeństwa otrzymane przez polskie podmioty od innego Państwa, oraz informowania Państwa proponującego zalecenia o podjętych lub rozważanych działaniach lub powodach, dla których nie zostaną podjęte żadne działania.
- Ustanowić i wdrożyć mechanizm zapewniający, że PKBWL posiada wystarczającą ilość personelu, aby spełnić krajowe i międzynarodowe zobowiązania dotyczące badania zdarzeń lotniczych. Zweryfikować zdolność PKBWL do realizacji wszystkich wymaganych działań, w tym opracowywania przepisów, procedur i innych materiałów pomocniczych, prowadzenia szkoleń i analiz niedociągnięć w zakresie bezpieczeństwa.
- Zweryfikować krajowe ustawodawstwo, politykę i procedury w celu zapewnienia skuteczności badań wchodzących w zakres odpowiedzialności PKBWL, ale przekazywanych innym podmiotom, aby uniknąć sytuacji, w których może brakować niezależności, kwalifikacji i/lub uprawnień do prowadzenia badania.
- Ustanowić i wdrożyć jasne i sformalizowane wytyczne i procedury w celu zapewnienia, że wstępne powiadomienia o wypadkach i poważnych incydentach statków powietrznych są terminowo przekazywane zainteresowanym państwom i ICAO, opisując szczegółowo, jakie informacje o towarach niebezpiecznych na pokładzie samolotu, kiedy oraz w jaki sposób powinny być przekazywane.
- Wdrożyć procedury w celu zapewnienia, że raporty końcowe z wypadków i poważnych incydentów będą opracowywane tak szybko, jak to możliwe, oraz że jeśli raport nie zostanie udostępniony w ciągu 12 miesięcy, to w każdą rocznicę zdarzenia zostanie wydane i upublicznione oświadczenie tymczasowe, opisujące postępy badania i wszelkie kwestie bezpieczeństwa, które wynikły w trakcie badania.
III. Działania poaudytowe PKBWL
Aktualnie PKBWL opracowuje plan działań naprawczych (Corrective Action Plan – CAP), który zostanie przesłany do ICAO. Plan będzie zawierał konkretne działania i przewidywane daty ich zakończenia, a także podmioty odpowiedzialne za ich realizację.
Prezentacja na temat audytu dostępna jest poniżej.